بررسی ترکیب شیمیایی و فعالیت حشره‌کشی اسانس پونه کوهی (Mentha longifolia L.) بر شته جالیز (Aphis gossypii Glover)

شته جالیز،Aphis gossypiiGlover  یک گونه پلی­ فاژ و همه­ جازی است که به­ صورت گسترده در مناطق معتدل و گرمسیر دنیا انتشار دارد. در حال حاضر برای مبارزه با این آفت از سموم شیمیایی پرخطر که دارای اثرات زیست­ محیطی هستند و روی موجودات غیر­هدف هم تاثیر می­ گذارند، استفاده می­ شود. بنابراین برای مقابله با این وضعیت باید به فکر راهکارها و جایگزینی مناسب و ایمن برای مبارزه با این آفت باشیم. در این تحقیق ترکیب شیمیایی و سمیت تنفسی اسانس­ گیاه پونه کوهی، Mentha longifolia L. روی مراحل پورگی و بالغ شته جالیز مورد بررسی قرار گرفت. اسانس گیاه به روش تقطیر با آب مقطر و با اسانس­ گیر شیشه­ ای (کلونجر) طی مدت زمان 3 ساعت تهیه شد و شناسایی و میزان این اسانس با استفاده از روش گاز کروماتوگرافی جرمی انجام شد. آزمایشات زیست­ سنجی در قالب طرح پایه کاملا تصادفی با پنج غلظت (1/0 تا 9/0 میکرولیتر بر هوا) و در سه تکرار و برای هر تکرار 10 نمونه پوره سن آخر و شته بالغ به­ طور مجزا انجام گردید. همچنین اثر بازدارندگی پوره­زایی با استفاده از غلظت زیر­کشنده 50% علیه فرم شته موسس انجام گردید. نتایج بیانگر سمیت تنفسی بالای اسانس پونه کوهی برای شته جالیز بود. مواد اصلی تشکیل­ دهنده اسانس پونه کوهی عبارت از Pulegone (75/44%)، Menthone (80/30%)، 1,8- Cineole1 (49/5%)، Cyclohexanone, 5-methyl-2-(1-methylethyl)- (2R-cis (06/2%) بودند. میزان LC50 اسانس پونه کوهی بر پوره­ های شته جالیز برابر با 059/0 و بر شته­ های بالغ برابر با 0081/ میکرولیتر بر لیتر هوا محاسبه شد. با افزایش غلظت اسانس، میزان مرگ­ و­ میر هم افزایش پیدا کرد. همچنین میزان بازدارندگی پوره­ زایی اسانس پونه کوهی در غلظت زیرکشنده LC25(02/0 میکرولیتر بر لیتر هوا)  برابر با 68/3±03/80 درصد محاسبه گردید. به­ نظر می­ رسد استفاده از اسانس فوق خصوصا در شرایط گلخانه­ ای   می­ تواند توصیه گردد.